Energiecrisis leidde indirect tot waterbesparingen

Inzicht in verbruik moet leiden tot gedragsverandering

In Westeinde, een wijk in Leeuwarden met een mix aan woningtypen, experimenteert Vitens al enkele jaren met slimme meters. Waterbesparing is een van de hoogste prioriteiten binnen Vitens. Daarom onderzoekt zij of het bieden van meer verbruiksinzicht aan klanten via de slimme meter ook tot meer besparingsgedrag kan leiden. Op basis van de opgehaalde informatie uit de slimme meters kan Vitens haar klanten ook actiever en gerichter adviseren. Zo ontvangt een deel van de Westeinders, als onderdeel van de pilot, maandelijks een e-mail over hun verbruik. Deze e-mail laat onder meer het maandelijkse verbruik zien ten opzichte van dezelfde maand een jaar eerder, en ten opzichte van vergelijkbare huishoudens.

Plotselinge dip 

De aanleiding voor het onderzoek van Vitens en I&O Research was een relatief grote dip in het waterverbruik in het najaar van 2022 binnen het gehele voorzieningsgebied van Vitens dat grote delen van Friesland, Flevoland, Utrecht, Gelderland en Overijssel omvat. Met behulp van haar eigen datamodellen signaleerde Vitens al een verband met de explosief gestegen energieprijzen als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Vitens vroeg I&O Research aanvullend kwalitatief onderzoek te doen om het gedrag en de houding van de bewoners beter te begrijpen.

Het waarom achter de cijfers

Een opdracht die ons op het lijf geschreven was. “Het analyseren van zogenoemde ‘big data’ zegt niet altijd alles en juist met kwalitatief onderzoek kun je uitstekend het waarom aan de cijfers toevoegen,” aldus Ronnie Maathuis – senior onderzoeker bij I&O Research. In de vorm van een serie interactieve focusgroepen is I&O Research het gesprek met de bewoners van Westeinde aangegaan. Al bij de werving rees het beeld van een groep klanten die op een zeer bewuste manier omgaat met water en energie en sterk tegen verspilling in zijn algemeenheid is.

Indirecte waterbesparingen

Energie besparen vanwege de kostenbesparing was niet voor alle Westeinders even noodzakelijk, ook omdat ze vaak al zonnepanelen hadden en/of vaste energiecontracten. Toch deden veel inwoners mee met de landelijke trend: ten behoeve van het milieu of van de volgende generatie, maar ook “omdat iedereen meedeed”. Daarnaast vroeg het hen om slechts weinig aanpassing van hun al bewuste levensstijl.
De stijgende energieprijzen hebben onder de geïnterviewden dus alleen maar tot extra besparingen bovenop hun al lage waterverbruik geleid, zij het op een meer indirecte manier. Zo is een deel van hen – om aardgas te besparen – korter gaan douchen of vaker water gaan koken met de waterkoker, met als (onbewust) gevolg een korter lopende kraan.
Een “soort van prijsplafond voor water” zou volgens bewoners aan bewuster waterverbruik kunnen bijdragen. Dit idee dat grootverbruikers relatief meer voor hun water gaan betalen spreekt aan, temeer omdat weinig bewoners zichzelf als grootverbruiker zien. Zo’n systeem moet dan wel solidair zijn en rekening houden met mensen die bijvoorbeeld vanwege medische redenen thuis meer water nodig hebben.

Innovaties naar een hoger niveau

Susan van Dijk – business development manager bij Vitens: “Als ik terugblik op de bevindingen, heb ik er vooral uit geleerd hoe de stijging van de energieprijzen effect had op het leven en gedrag van de burgers van Westeinde. Super interessant om te horen hoe klanten met hun energie omgaan, hoe dat veranderd is door de gestegen prijzen en dat dat indirect weer een effect had op het watergebruik”.
“We wilden graag een dieper begrip van wat er tussen september en november 2022 in Westeinde heeft plaatsgevonden, en daar heeft het kwalitatief onderzoek van I&O Research in belangrijke mate aan bijgedragen”, zegt Van Dijk. “Ons beeld dat de slimme meter een aanjager is van duurzaam waterverbruik is door dit onderzoek bevestigd. Daarnaast is de samenhang met het aardgasverbruik hiermee mooi blootgelegd en dat brengt onze innovaties verder. We gaan mogelijk als vervolg verder onderzoek doen naar energiegedrag in combinatie met water in het volledige voorzieningsgebied van Vitens.”